Kelder Cava was het antwoord op Champagne uit Frankrijk toen wijnmaker José Raventós rond 1872 besloot om zélf mousserende wijn te maken, maar dan van de lokale druivenrassen uit de regio Penedès, nog steeds het hart van de Cava wereld. Vroeger werd de schuimwijn uit deze streek nog wel eens Spaanse Champagne genoemd, maar we weten ondertussen dat slechts mousserende wijnen die écht uit de Champagnestreek komen, Champagne genoemd mogen worden. De benaming Cava komt van het Spaanse woordje cava, wat kelder betekent en verwijst naar de plaats waar de wijnmakers de wijn gewoonlijk laten rijpen. Bubbelvorming Maar voordat de Cava in de kelder ligt, moet de wijnmaker een aantal belangrijke stappen volgen in het bereidingsproces en om te beginnen laat hij de druiven vergisten tot een basiswijn. Voor deze basiswijn worden veelal Macabeo-, Xarello- en Parellada druiven gebruikt, maar steeds vaker ook de typische Champagne druiven Chardonnay, Pinot Noir en Pinot Meunier. Aan de basiswijn wordt ‘liqueur de tirage’ toegevoegd; een mengsel van suiker, gist en voedingsmiddelen. Nu volgt de tweede vergisting op de fles, waar ook weer zo’n mooie Franse benaming voor is, namelijk ‘prise de mousse’. Tijdens dit proces ontstaat koolzuurgas en dat zit gevangen in de fles, wat voor de bekende bubbeltjes zorgt. Sur lie Nu mag de Cava in de kelder liggen om te rijpen met de dode gistcellen in de fles; dit noemen we ‘sur lie’. Voor een gewone Cava zijn de regels dat de wijn minimaal 9 maanden sur lie moeten liggen, maar een Cava Reserva rijpt bijvoorbeeld minimaal 18 maanden. Zoetheid En nog steeds is die Cava niet klaar om te drinken… De fles wordt eerst naar een verticale stand gebracht waardoor de gistcellen naar de flessenhals zakken en daarna wordt flessenhals bevroren om de gistprop uit de fles te kunnen verwijderen. Vervolgens wordt aan de wijn een mengsel van suiker en wijn toegevoegd, die uiteindelijk de zoetheid van de wijn bepaalt. Brut nature, extra brut en brut zijn de droogste varianten van Cava, waarbij brut de meest voorkomende is. Wil jij een zoetere variant, kijk dan naar een Cava Seco of zelfs Semiseco. Dit klinkt droog, maar bevatten allebei best wat restsuiker met een zoetere wijn tot gevolg. Método Tradicional Deze traditionele manier van schuimwijn maken, en laten we dan nu de Spaanse bewoording gebruiken, wordt Método Tradicional genoemd en is dezelfde manier waarop Champagne gemaakt wordt. Dat maakt een Cava geen Champagne, want andere druiven, andere bodem en een ander klimaat leveren een andere wijn op. Maar ook een ander prijskaartje en we begrijpen maar al te goed dat je niet iedere dag 60 euro voor een mousserende wijn wilt neerleggen… Proost!

Witte druif uit Spanje Wanneer je aan een witte druif uit Spanje denkt, kom je al snel uit op de Verdejo. Deze terrastijger heeft de laatste jaren opmars gemaakt in menig horeca etablissement en wat ons betreft is dat volledig terecht! Ik word altijd heel erg blij van een mooie Verdejo. Nog niet heel bekend, maar wel een opkomend talent uit Spanje is de Albariño! Voor mij een mooie gelegenheid om een blog te schrijven over deze rijzende ster. Rías Baixas Een ría is in het Galicisch Spaans een inham en Rías Baixas staat voor ‘lager gelegen riviermondingen’. Het gebied ligt pal aan de Atlantische Oceaan en de invloeden van daaruit zijn echt wel koel te noemen. Het wordt daar ook wel het ‘groene Spanje’ genoemd en dat is niet voor niets…er valt jaarlijks gemiddeld zo’n 1500 mm regen. Ter vergelijk: in Nederland valt jaarlijks 850 mm. Dussssss…het kan altijd erger! Maar tegenover die natte en koele invloeden staan dan wel 2200 zonuren per jaar en die zon schijnt dan toevallig nét in het groeiseizoen van de druiven. De witte van de Rijn? Over de oorsprong van de druif zijn de Spanjaarden en de Duitsers het niet eens. Volgens de laatsten hebben de monniken de Albariño meegenomen vanuit Duitsland; je kunt Alba Rino enigszins vertalen in 'de witte van de Rijn'. Dus een tijdlang werd gedacht dat de Albariño verwant is aan de Riesling, maar uit recente onderzoeken blijkt dat niet zo te zijn. Deze druif doet het in ieder geval goed in dit groene gebied van Spanje, maar ook in het aangrenzende gebied in Portugal. Daarbuiten zul je de druif niet veel tegenkomen, dus eigenlijk een uniek exemplaar! De druif heeft een goede zuurgraad en zorgt voor geparfumeerde wijnen met aroma’s van abrikoos en perzik. En ik noem het geparfumeerd, omdat de aroma’s heel prettig zijn en zelfs een bloemige toets hebben. Wijn & spijs De verfrissende en zeer kenmerkende zuren van de Albariño doen het fantastisch met alles wat uit de zee komt. Combineer gegrilde tonijn met groene groenten uit de wok en de Albariño is een ideale begeleider. Bestel je favoriete sushi, trek een Albariño open en je hebt gegarandeerd succes. Ben je niet zo’n visfreak, kun je de Albariño ook prima combineren met asperges of groene salades! Nieuwsgierig? Super enthousiast zijn wij over de Albariño Castel de Fornos van Bodegas Chaves , die wij sinds kort in onze online wijnwinkel aanbieden. Een mooi palet van tropisch fruit, perzik en bloemige tonen met heerlijk opwekkende zuren en een subtiele ziltigheid in de afdronk. We love Albariño!

Te mooi om waar te zijn? Een opleiding waarbij je ’s ochtends om 10 uur al aan de wijn mag zitten, dat klinkt toch te mooi om waar te zijn? Maar zelfs voor een doorgewinterde wijndrinker als ik, is 10 uur best vroeg en moet ik toch even slikken voor de eerste ‘zip’. Ondanks dat we niet slikken bij de wijnopleiding…alle kostbare vloeistof gaat na de ontdekkingstocht in de mond, linea recta in de spuugbak, de spittoon ofwel op z’n oud Hollands gezegd: regelrecht in de kwispedoor. Leuk woord voor ‘galgje’ trouwens. SDEN 4 Nog voor het behalen van niveau 3 van SDEN, wat staat voor Stichting Drank en Normering, was ik er al van overtuigd dat ik door wilde met het volgende niveau, SDEN4, of beter bekend als de vinologenopleiding. Er valt werkelijk waar zoveel te leren over druivenrassen, waar ze wel en niet willen groeien, over de invloed van het klimaat, van nabij gelegen wateren, van grote hoogten en van specifieke weersomstandigheden, ik vind dat echt super interessant. Uiteindelijk gaat het om de vloeistof in je glas, maar door alle achtergrond informatie ga je steeds beter alle verschillende druiven en stijlen waarderen. Proefgroep Echt super leuk, maar intensief. Een opleiding van één lesjaar, gemiddeld één keer per twee weken een dag cursus. De andere week kom je met je ‘proefgroep’ samen om met elkaar verschillende wijnen te proeven. Oefenen, oefenen, oefenen. Het klinkt heel idyllisch, maar elke slok belandt in de kwispedoor, dus in die zin is er weinig lol aan te beleven. De wijnen ontdekken, ontleden, bespreken en dan met elkaar tot de conclusie komen ‘díe wijn moet het zijn!’ Dat is moeilijk, maar ook zó leuk en zeker wanneer je echt wijnen of eigenschappen gaat herkennen. En ook gezellig, een gedeelde passie met de leden van de proefgroep. En dan ben je vinoloog? I wish… Daar gaan wel vier examen modules aan vooraf, waarvan drie theorie delen: Frankrijk, Europa en de rest van de wereld. Module 4 is het proeven, waarbij 8 van de 12 wijnen goed moeten zijn ingevuld, hierbij keuze uit drie antwoorden. Vanaf het eerste examen moment heb je vier jaar de tijd om alles af te ronden, met twee examen momenten per jaar. Afgelopen weken heb ik zitten zwoegen op het theorie gedeelte over Frankrijk, wat was dat veel! Het was op dat moment meer een opgave dan een hobby… In the pocket Yes! Na 2 weken geduldig afwachten, kwam de verlossende mail: module 1 is in the pocket! Op naar het volgende examen!

Is zoete wijn geen echte wijn? De voorkeur van de meeste wijndrinkers ligt bij een droge wijn en niet zozeer bij een zoete wijn, maar ben je daarom geen echte wijndrinker als je graag zoete wijnen drinkt? En is zoete wijn geen echte wijn? Beide beweringen zijn absoluut niet waar en daarom ga ik in deze blog wat dieper in op de zoete wijnen. Het proces van wijn maken. Het is wat enthousiast om het hele vinificatieproces te doorlopen, maar in grote lijnen komt het erop neer, dat de druif tijdens het rijpingsproces suikers ontwikkelt. Die suikers worden, met behulp van het gist uit de schillen van de druiven, omgezet in alcohol. Als de meeste suikers vergist zijn óf wanneer de druivenmost een alcoholpercentage van ongeveer 15% heeft bereikt, stopt het gisten. Wanneer de meeste suikers zijn omgezet in alcohol, spreken we van een droge wijn. Als er nog wat suiker achterblijft in de wijn, noemen we dat restsuiker en dat kan een zoete smaak aan de wijn geven. Zoete, suikerrijke druiven. De zoete smaak aan een wijn kan op verschillende manieren ontstaan, maar over het algemeen leggen suikerrijke, zoete druiven wel de basis voor een zoete wijn. Een wijnmaker kan op verschillende manieren het suikergehalte in de druiven beïnvloeden, bijvoorbeeld door een late oogst, of door de druiven later te oogsten en vervolgens te laten indrogen. Of door ze langer te laten rijpen, dan te laten bevriezen om vervolgens in bevroren toestand te oogsten; beter bekend als eiswein. Ook kunnen in bepaalde gebieden de druiven worden aangetast door schimmel, die het vocht uit de druif onttrekt waardoor zeer geconcentreerd suikerrijk druivensap overblijft, dit noemen we edele rot. Vin Doux Naturel. Bij het maken van een vin doux naturel leggen ook suikerrijke druiven de basis, want de vele suikers in de druif zouden voor een hoog alcoholgehalte kunnen zorgen. Alleen in plaats van de suikers allemaal te laten vergisten tot alcohol, grijpt de wijnmaker in tijdens het vergistingsproces door wijnalcohol aan de druivenmost toe te voegen, waardoor het vergistingsproces stopt. Als dan het gehalte aan alcohol ongeveer gelijk is aan wat de suikers in de druif hadden kunnen bereiken, spreekt men van een vin doux naturel. Hoezo geen wijn? Precies dát dus, echt wel wijn! En zelfs voor de droge wijnliefhebber best wel interessant! Een vin doux naturel wordt meestal geschonken bij het dessert: het zoete van de wijn en het zoete van het dessert versterken elkaar wat een hemels effect geeft. Een contrast van een blauwschimmelkaas met de zoete wijn kan ook heel lekker zijn. Je hoeft echt geen zoete wijnliefhebber te zijn om dit te kunnen waarderen! Onze Amatus is een vin doux naturel…en zó lekker!

Zomer- en winterwijnen Een goed glas rood in de winter en een fruitige witte wijn of een frisse rosé in de zomer, zo drinken wij in Nederland de wijn. Maar waarom drinken wij geen of veel minder rode wijn als de zon begint te schijnen en de temperatuur oploopt? Ik vertelde een Spanjaard over dit fenomeen en hij keek mij aan of hij water zag branden. Want hoezo drinken we geen rood in de zomer? BBQ Ik vind het een goede vraag en ben van mening dat rode wijn juist heel geschikt is om in de zomer te drinken. We steken massaal de BBQ aan zodra het kwik richting de 20 graden Celsius gaat, leggen er een mooie biefstuk op en drinken er een koele, fruitige witte wijn bij… Terwijl juist bij deze biefstuk een rode wijn veel fijner kan zijn. Temperatuur Over het algemeen wordt rode wijn te warm gedronken. Van oudsher wordt gezegd dat je rode wijn op kamertemperatuur moet drinken. Maar tegenwoordig worden de meeste huiskamers tot 20 of 21 graden verwarmd en dat komt je mooie rode wijn niet ten goede. De wijn wordt vaak log en zwaar als deze te warm gedronken wordt. Koelen dus! Het is zeker geen modeverschijnsel om rode wijnen te gaan koelen, het wordt al jaren gedaan en er wordt ook veel over geschreven. Toch is het nog niet heel gebruikelijk, maar zeker wel aan te raden! Druiven met een dunne schil hebben minder tannine en produceren soepele, fruitige wijnen. Juist deze wijnen lenen zich uitermate goed om nog wat meer te koelen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een Pinot Noir, een Beaujolais of een Grenache. Hoe dan? Als een volle en krachtige rode wijn op kamertemperatuur is, mag deze best 15 minuten in de koelkast gezet worden, dan is de wijn zo’n 16-18 graden Celsius wanneer je deze gaat drinken. Een soepele, fruitige rode wijn drink je op 12-16 graden Celsius, dat bereik je door de wijn een half uur voor gebruik in de koelkast te zetten. Je kunt ook de wijn in de koelkast bewaren en deze 15 minuten voor het drinken eruit halen. Experimenteer hier eens mee! Je zult zien dat het de smaak van je wijn ten goede komt en hoe lekker is het, om deze zomer van een gekoelde rode wijn te genieten bij je entrecote van de BBQ!? Tips voor deze zomer: de Chianti Riserva van Renzo Masi of de Punctum Belsétan Garnacha !

Pasen Met Pasen aan een gezellig familie ontbijt of een uitbundige brunch, eieren zoeken in de tuin en tevens het begin van de lente vieren. Dit zijn feestelijke tradities in Nederland die we allemaal wel kennen, maar van oorsprong is Pasen een christelijk feest. Wat vieren we ook alweer? Op Aswoensdag, de dag na carnaval, begint volgens de katholieke kerk de vastentijd. Dat betreft een periode van 40 dagen, tot aan Paaszondag, waarin de mensen geen vlees en zuivelproducten mochten eten. Wie doet dat nog? Op Goede Vrijdag wordt de dood van Jezus herdacht om vervolgens op Paaszondag de wederopstanding van Jezus te vieren. Jezus was de man die van water wijn maakte! Ik durf wel te beweren, dat onze wijn van betere kwaliteit is…iets minder waterig! Semana Santa De Semana Santa, de Paasweek, is heel belangrijk voor Spanje en ook voor veel Zuid-Amerikaanse landen. De “goede week” die vooraf gaat aan Pasen omvat vele tradities, en ook wordt het lijdensverhaal van Jezus in verschillende processies naverteld. Met name in Andalusië wordt de Semana Santa uitbundig gevierd. Paashaas en paaseieren Eieren symboliseren wedergeboorte, maar zijn vooral zo’n grote rol gaan spelen omdat na de vastenperiode die voorafging aan Pasen vaak een overschot aan eieren was. Ze werden vervolgens geschilderd om het opeten van de eieren nóg feestelijker te maken! Het ei en de haas staan voor nieuw leven en vruchtbaarheid dat vooral stamt uit niet-christelijke lentefeesten die ook rond deze tijd werden gevierd. Feestje! Genoeg over het geloof en de Paashaas. Of je nu gelovig bent of niet, de meeste mensen in Nederland vieren Pasen gewoon als een lekker lang weekend vrij en gelijk hebben ze! Met mooi weer naar de camping of gewoon thuis. Paasontbijt, of -brunch? Het is niet verwonderlijk dat hierbij vaak champagne of een andere mousserende wijn wordt geschonken. Ook bij het Paasdiner smaakt een bubbeltje prima vooraf. Vervolgens door met een fruitige frisse witte of robuuste rode wijn en het Paasfeest is compleet! Pasen tijdens pandemie Maar dit jaar is anders. Geen processies in Spanje, helaas niet op het terras zitten en ook niet met de complete familie genieten van een zalige Paasbrunch. Wat wél kan is een Paasfeestje in klein comité, waarbij je thuis paaseieren kunt zoeken (eerst verstoppen natuurlijk), kunt brunchen en lunchen met een lekkere bubbel en tevens een lekker diner kunt samenstellen. Natúúrlijk onder het genot van een mooi glas wijn!  Wij wensen jullie gezellige Paasdagen! Cheers!

Keuzestress Heb je eindelijk besloten wat je gaat eten met Kerst, moet je ook nog bedenken welke wijn je daarbij gaat drinken. Stress!! Jetse en ik zijn allebei geen sommelier; dat is een vak apart; maar wat wij tijdens onze wijncursussen geleerd hebben over wijn en spijs combinaties, delen we graag met jullie. Balans Bij het uitzoeken van een wijn bij je gerecht, zoek je vooral naar harmonie en balans. Soms kan juist het contrast tussen het eten en de wijn de combinatie verrijken; zoals bijvoorbeeld een zoete port met een zoute brokkelkaas, maar in de meeste gevallen zoeken we naar balans. Voor een mooie combinatie kies je een wijn die ongeveer hetzelfde aanvoelt als het gerecht en er qua smaak bij past. Een frisse Sauvignon Blanc of droge Riesling past bijvoorbeeld uitstekend bij een groene, frisse salade. Wijn & vis Bij vis drink je witte wijn. Toch? Dat klopt, er wordt meestal niet gekozen voor een rode wijn, omdat bij een tanninerijke wijn de viseiwitten het stroeve gevoel in je mond versterken. Vette vis, vette wijn. Een houtgerijpte Chardonnay kun je heel goed drinken bij een vette gerookte zalm of paling. Ga je voor een magere vis, zoals kabeljauw of dorade, dan past daar een lichte witte wijn bij met frisse zuren, zoals een Sauvignon Blanc uit de Loire of een Chablis. Maar hier zou ook prima een jonge, frisfruitige en soepele rode wijn bij kunnen, probeer maar eens! Een magere vis met een romige saus vraagt om een andere wijn, hier past weer beter een volle en ronde wijn bij, zoals een Chenin Blanc of een Viognier. Wijn & vlees Een vuistregel voor de keuze van wijn bij vlees, is dat je bij rood vlees rode wijn drinkt en bij wit vlees wit. Maar ook de manier van bereiden bepaalt de keuze voor de wijn: bij een gestoofd stuk vlees past een ronde, soepele wijn en bij een geroosterd stuk vlees kun je rustig een stevigere wijn drinken. Een flinterdunne carpaccio daarentegen vraagt om een lichte en soepele wijn, denk aan een Pinot Noir of de Belsetán Garnacha uit ons assortiment. En bij de Kerstkip uit de oven adviseren wij een middelzware, maar volle witte wijn, bijvoorbeeld een Pinot Blanc of onze Sauvignon Blanc. Varkensvlees zit tussen rood en wit vlees in en gaat goed samen met zowel een volle witte als een soepele rode wijn. Wijn & vegetarisch Als je maaltijd vegetarisch is, kun je ook alle kanten op met de wijn en ook dan is de samenstelling van je gerecht leidend. Een salade kan frisse ingrediënten hebben, waardoor de keuze op een lichte witte wijn zal vallen, maar als je zwaardere dressing gebruikt, kun je beter voor een volle en ronde witte wijn gaan. Noten, croutons en kaas maken je salade iets vetter, kies dan ook voor een iets vettere wijn. Bij een stoofschotel van groenten, zoals aubergine en pompoen, past een volle en soepele rode wijn in de categorie middelzwaar. Geniet van je Kerstmaaltijd in combinatie met je wijn! 

Liefde Liefde voor wijn heb ik altijd gehad; gezellig eentje in de kroeg met vriendinnen, met een glas in de hand op een zonnig terras of op vrijdagmiddag bij m’n ouders even bijkletsen onder het genot van een wijntje. Heerlijk. Witte wijn was voor mij altijd goed en als ik de keuze had tussen Chardonnay of Sauvignon Blanc, dan ging ik steevast voor de eerste. Passie Mijn passie voor wijn is pas veel later ontstaan. Dat was nadat ik Jetse heb leren kennen en hij mij regelmatig uitdaagde een andere wijn te proberen. Zo leerde ik steeds meer druivensoorten kennen en vond ik het ook steeds leuker om de wijn te ‘onderzoeken’. Wat is de kleur, waar ruikt ie naar, welke aroma’s en verschillende smaken kan ik omschrijven? En niet alleen bij witte wijn; ook de rosé wijnen en rode wijnen werden steeds vaker onder de loep genomen! Spanje Onze liefde voor Spanje bracht ons naar de zonovergoten wijngaarden aldaar. Uit alle hoeken van de wereld komen de fijnste wijnen, maar Jetse en ik zijn van mening dat er in Spanje ook nog zoveel onontdekte prachtige bodega’s te vinden zijn. Met de mooiste smaakparels die jullie óók moeten proeven! Wij blijven zoeken naar deze bodega’s, maar het onvermogen naar Spanje af te kunnen reizen in deze coronatijd maakt dat wel lastig. “Oude liefde…” “…roest niet”, zeggen ze. En ik ben het daarmee eens, want de liefde voor Chardonnay is niet verdwenen. Al ben ik zeker kieskeuriger dan vroeger, want niet iedere Chardonnay wordt zomaar goedgekeurd. Waar ik wel nog altijd echt superblij van word, is zo’n vette Chardonnay! Goudgeel in het glas en bij het walsen blijft de wijn heerlijk stroperig aan het glas hangen. Met aroma’s van rijpe ananas en perzik, en tonen van vanille; een volle, romige wijn. Love it! Frans? Zo’n Chardonnay hebben wij in Spanje nog niet kunnen ontdekken, maar toch willen wij jullie deze niet onthouden. Daarom hebben we een hele mooie, vette Chardonnay uit Frankrijk ontdekt, van het wijnhuis Summum: de Sainte Anne Barriques! Je vindt deze wijn in onze online wijnwinkel. Hij is het proberen waard!

Vegan Bij een bezoek aan een bodega attendeerde de wijnmaker mij op het ‘vegan’ tekentje op het etiket van de wijnfles. Ik reageerde verbaasd, want wijn is gemaakt van druiven en daarmee toch altijd vegan? Dezelfde vraag heb ik later vaker gesteld gekregen. Voor mij een reden om hierover te schrijven. Bij de productie van wijn wordt deze geklaard en gefilterd zodat er een mooie heldere vloeistof overblijft, want van een troebel mengsel wordt niemand enthousiast. Het klaren gebeurt (in principe) vanzelf: de vaste deeltjes zakken naar de bodem van de vloeistof. Maar vaak worden hiervoor ook hulpstoffen gebruikt, zogenoemde klaringsmiddelen. De vaste deeltjes in de wijn hechten aan de hulpstoffen, waardoor ze sneller naar de bodem zakken. Als hulpstoffen worden vaak dierlijke vetten of eiwitten gebruikt en dan is de wijn dus niet veganistisch. Bij een vegan wijn wordt gebruik gemaakt van plantaardige producten, zoals bentoniet (een soort klei), om de wijn te klaren. Er wordt bij een vegan wijn überhaupt geen gebruik van dieren gemaakt tijdens het hele proces, in tegenstelling tot biologische of biodynamische wijn, waar dit wel het geval kán zijn. Biologisch Bij biologische wijnbouw gebruikt de wijnboer weinig tot geen chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest, maar zoekt hij naar natuurlijke oplossingen. De gedachte van de biologische wijnboer is om gebruik te maken van de natuur en niet om deze te bestrijden. De wijnboer voedt de grond dan ook met natuurlijke meststoffen. Daarnaast oogst hij handmatig, omdat gebruik van de tractor het behoud van de grond niet ten goede komt. Ook bij de productie van de wijn worden geen extra toevoegingen gedaan, op het gebruik van sulfiet na (wat zorgt voor de houdbaarheid van de wijn). Maar ook het gebruik van sulfiet wordt door de bio-wijnboer geminimaliseerd. Biodynamisch De biodynamische wijnboer begint biologisch, maar gaat nét een stapje verder. Hij ziet zijn wijngaard als een organisme die in balans moet zijn met dieren, planten, de bodem en de kosmos. Het woord biodynamisch is afgeleid van het Griekse BIOS, dat betekent leven en DYNAMIS staat voor energie. De biodynamische wijnboer maakt bijvoorbeeld gebruik van de maanstanden om de energie te bepalen. Herkenbaarheid Als een wijn het Europese keurmerk heeft, dat deze vegan is, herken je dat op het etiket aan de gele cirkel met de groene plant waaronder ‘vegan’ staat. Een wijn met een biologische keurmerk herken je aan het groene vlaggetje met de sterren. Wanneer de wijn biodynamisch is, vind je het woord ‘demeter’ terug op het etiket van de fles. Is een biologische wijn altijd vegan? Nee, dat hoeft niet altijd zo te zijn. Wel is het zo dat biologische wijnboeren zo min mogelijk gebruik maken van toevoegingen. De toevoegingen die ze alsnog gebruiken zijn vrijwel altijd plantaardig. Maar de bio-wijnboer maakt vaak ook gebruik van dieren tijdens de wijnbouw. De gebruikte mest is namelijk natuurlijk en kan heel goed door koeien zijn geproduceerd. Dus wil je een echt ‘groen’ wijntje drinken, let dan vooral op het vegan keurmerk op de fles.